بنزین از خودكفایی تا قاچاق
خبرگزاری نفت و گاز بنزین از خودكفایی تا قاچاق
به گزارش خبرگزاری نفت و گاز به نقل از ایسنا، در دهه ۱۳۰۰ هجری با افزایش نیاز سوخت فسیلی در داخل ایران، انگلیسی ها ناگزیر شدند سازمان جدیدی به نام پخش فرآورده های نفتی تأسیس كنند. در ابتدای تأسیس این سازمان فعالیت آن تحت نظارت انگلیسی ها بود اما به سبب تماس مستقیم سازمان پخش فرآورده های نفتی با مردم و وجود برخی فشارهای داخلی لزوم حضور یك ایرانی در رأس سازمان موجب شد انگلیسی ها با این مساله موافقت كنند.
اما در نهایت در سال ۱۳۰۹، مدیریت پخش فرآورده های نفتی بر عهده یك ایرانی به نام مصطفی فاتح گذاشته شد. فاتح با وجود فشار انگلیسی ها به منع به كارگیری پرسنل ایرانی مبادرت به استخدام نیروهای ایرانی در سازمان كرده و سرانجام ایرانیان اداره سازمان پخش فرآورده های نفتی را بر عهده گرفتند.
آمار تولید بنزین
متوسط تولید بنزین در سال ۱۳۵۷ معادل ۱۴.۴ میلیون لیتر در روز بوده كه این میزان در آبان ماه سال ۱۳۹۷ به ۹۵ میلیون لیتر رسیده است. پالایشگاه ستاره خلیج فارس مهره اصلی افزایش تولید بنزین در كشور شمرده می شود.
این پالایشگاه با هدف پالایش ۳۶۰ هزار بشكه در روز میعانات گازی تولیدی كشور در جهت تبدیل آن به محصولات با ارزش افزوده بالاتر تأسیس شد. قرار شد با تكمیل كلیه فازهای این پالایشگاه (جمعاً سه فاز)، مجموعاً به میزان ۳۶ میلیون لیتر در روز بنزین و ۱۳ میلیون لیتر در روز گازوئیل تولید شود.
تولید بنزین در این پالایشگاه در اسفندماه ۱۳۹۵ شروع شده و افتتاح رسمی فاز اول این پالایشگاه در اردیبهشت سال ۱۳۹۶ و فاز دوم در تیرماه سال جاری صورت گرفت. فاز سوم این پالایشگاه باز اواسط زمستان گذشته افتتاح و اعلام گردید میزان تولید بنزین به روزانه ۱۰۵ میلیون لیتر رسیده و نه تنها واردات بنزین به كشور از مهرماه متوقف شده بلكه برنامه ریزی برای صادرات بنزین باز در دست اقدام است.
آمار مصرف بنزین
در این سوی ماجرا اما آمار مصرف بنزین در ایران وجود دارد كه ظرف آن لبریز شده و به مرحله آگهی رسید. آمارها می گویند بنزین برای اولین بار در سال ۱۳۰۶ در ایران به میزان روزانه ۱۱۰۰۰ لیتر مورد استفاده قرار گرفت. این میزان در سال ۱۳۰۷ با ۷۲.۷ درصد رشد به ۱۹۰۰۰ لیتر در روز، در سال ۱۳۰۸ به ۳۳۰۰۰ لیتر در روز، در سال ۱۳۰۹ به ۳۸۰۰۰ لیتر در روز و در سال ۱۳۱۰ به ۴۶۰۰۰ لیتر در روز رسید. میزان مصرف بنزین از سال ۱۳۱۰ تا سال ۱۳۱۶ روند صعودی داشته و در سال ۱۳۱۶ به ۲۵۸۰۰۰ لیتر در روز رسید. این میزان در سال ۱۳۱۷ باز ثابت ماند و در سال ۱۳۱۸ با منفی ۳.۵ درصد رشد به ۲۴۹۰۰۰ لیتر در روز رسید.
اما مصرف بنزین طی سال های ۱۳۰۶ تا ۱۳۳۵ جز در سال های ۱۳۱۸، ۱۳۲۳ و ۱۳۲۴ روند صعودی داشته است. این احتمال وجود دارد كه رشد منفی مصرف بنزین در سال های ۱۳۲۳ و ۱۳۲۴ ناشی از حضور متفقین در ایران طی سال های ۱۳۲۰ تا ۱۳۲۵ و نامساعد بودن شرایط اقتصادی كشور باشد. طی سال های ۱۳۳۶ تا ۱۳۶۵ مصرف بنزین سه مرتبه و در سال های ۱۳۵۹، ۱۳۴۴ و ۱۳۶۰ با رشد منفی مواجه گردید كه بنظر می رسد رشد منفی سال های ۱۳۵۹ و ۱۳۶۰ ناشی از آغاز جنگ تحمیلی بوده است.
هم چنین در سال ۱۳۸۶ شاهد رشد منفی ۱۲.۵ درصدی مصرف بنزین هستیم كه بنظر می رسد این رشد منفی ناشی از آغاز سهمیه بندی سوخت در ایران و صدور كارت هوشمند در تیر ماه سال مذكور است. پس از آنكه بنزین تك نرخی شد و سهمیه بندی ملغی شد مصرف بنزین همواره روند صعودی داشته است. بطوریكه میزان مصرف بنزین در سال ۱۳۹۵ نسبت به سال ۱۳۹۴، هشت درصد رشد یافت. نمودار مصرف بنزین تا حدی صعودی شد كه دولت تصمیم گرفت آمار مصرف بنزین را محرمانه كند. بطوریكه هفت ماه است كه از آماری كه ماه به ماه در اختیار مردم و رسانه ها قرار می گرفت خبری نیست.
آخرین آماری كه درباره میزان مصرف بنزین انتشار یافت، مربوط به تیرماه سال قبل بود كه برمبنای آن مصرف بنزین از ابتدا تا انتهای تیرماه ۹۱ میلیون و ۷۰۰ هزار لیتر بوده كه نسبت به مدت مشابه سال قبل كه ۸۴ میلیون و ۵۰۰ هزار لیتر بوده، ۸.۵ درصد رشد داشته است. هم چنین میانگین مصرف بنزین از شروع سال تا آخر تیرماه سال ۹۷، ۸۶ میلیون و ۸۰۰ هزار لیتر بوده كه نسبت به مدت مشابه سال قبل كه ۷۹ میلیون و ۲۰۰ هزار لیتر بوده، ۹.۶ درصد رشد داشته است.
به نام ایران، به كام همسایه ها
آنچه بیشتر از مصرف بالای بنزین دغدغه مسئولین شد، میزان بالای قاچاق سوخت در مرزها بود. نوسانات نرخ ارز در ایران موجب شد تفاوت نرخ بنزین در ایران نسبت به كشورهای همسایه نسبت به گذشته تغییر چشم گیری پیدا كند و همین عامل قاچاقچیان را برای قاچاق سوخت تحریك كرد.
ایران دارای ارزان ترین نرخ بنزین در منطقه است؛ برای مثال نرخ بنزین در ایران ۰.۲۹ سنت و در تركیه ۱.۱۶ سنت است. همین سوژه ولع قاچاقچیان را برای كسب سود، بیش تر می كرد. قاچاق بنزین در شرایطی رخ می دهد كه دولت روزانه ۳۵ میلیون دلار یارانه بنزین می دهد و گویی بودجه ایران در كشورهای دیگر دود می شود. آمارها می گویند ۱۵ درصد یارانه ای كه در دنیا و در حوزه انرژی پرداخت می شود متعلق به ایران است. یعنی ایران ۱۰ درصد درآمد ناخالص داخلی را به یارانه اختصاص می دهد.
از طرف دیگر ۵۰ درصد یارانه انرژی به سه دهك ثروتمند جامعه اختصاص می یابد، این در شرایطی است كه كم تر از سه درصد هزینه این دهك ها، به سوخت مربوط است. درواقع در شرایط كنونی یارانه ای كه دولت برای بنزین پرداخت می كند یا به كام همسایگان می شود و یا به جیب افرادی می رود كه نیازی به این یارانه ندارند.
چه آینده ای در انتظار بنزین است؟
برخی كارشناسان بر این باورند از آنجائیكه نرخ بنزین در ایران واقعی نیست و بسیار ارزان تر از چیزی است كه باید باشد مصرف آن از حد استاندارد گذشته است و چنانچه نرخ واقعی شود میزان مصرف باز كاهش خواهد یافت. در مقابل افرادی هستند كه معتقدند شرایط كنونی جامعه كشش افزایش نرخ قیمت بنزین را ندارد و از آنجایی كه بنزین یك كالای استراتژیك است و نرخ آن تأثیرگذار است فعلاً باید گزینه واقعی كردن نرخ آنرا حذف نمود.
دولت باز كه در بودجه سال ۱۳۹۷ افزایش قیمت بنزین را پیش بینی كرده بود در لایحه بودجه سال ۱۳۹۸ حرفی از تغییر نرخ بنزین نزده است. البته این شائبه وجود دارد كه اقداماتی كه اخیراً در زمینه بازگشت كارت سوخت صورت گرفته مقدمه ای برای سهمیه بندی و دو نرخی شدن بنزین است.
شركت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی در اواسط سال گذشته اعلام كرد بازگشت كارت سوخت قطعی است و از مالكانی كه فاقد كارت سوخت بودند خواست تا برای ثبت نام كارت سوخت المثنی اقدام نمایند. البته تاكید شد این اقدام برای مانیتورینگ مصرف بنزین و با هدف پیشگیری از قاچاق سوخت است. در این راستا هیچ مقام دولتی سهمیه بندی بنزین را تأیید نكرده است و نه تنها وزیر نفت بلكه مدیرعامل شركت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی باز بر این كه بنزین سهمیه بندی نخواهد شد بارها تاكید نمودند.
نفتی ها برای مقابله با مصرف بی رویه بنزین از بهینه سازی مصرف سوخت صحبت می كنند و بر این باورند كه كنترل مصرف بنزین فقط وظیفه وزارت نفت نیست و همت چندین دستگاه و همین طور مردم را می طلبد. در این راستا وزیر نفت، چندی قبل اعلام نمود به سبب تولید خودرو نیاز به بنزین افزایش می یابد. زنگنه، چاره خودكفایی و بهینه سازی مصرف سوخت را در كارخانه های خودروسازی دانست. با این وجود سرنوشت بنزین در ایران همچنان مبهم است. دولت از یك طرف خودكفایی تولید بنزین را اعلام می كند و می گوید به دنبال صادرات هستیم و از جانب دیگر مصرف بالا و قاچاق سوخت را یكی از دغدغه های اصلی خود می داند. از بازگشت قطعی كارت سوخت خبر می دهد اما سهمیه بندی را تكذیب می كند.
در این سوی ماجرا هم مجلس نشسته است؛ زمانی كه افزایش نرخ دلار، تفاوت فاحش نرخ سوخت در ایران نسبت به كشورهای همسایه، افزایش قاچاق و افزایش مصرف بنزین همانند دومینوی به هم پیوسته ای شد بود كه درنهایت به گشایش باردیگر پرونده بنزین و بررسی گزینه های مختلفی مانند سهمیه بندی و احیای كارت سوخت منجر گردید، در حالیكه دولت سهمیه بندی و افزایش نرخ را تكذیب می كرد مجلسی ها یك روز از سهمیه بندی قطعی بنزین خبر می دادند و روز بعد اعلام می كردند تصمیمی برای سهمیه بندی گرفته نشده است. البته آخرین خبر از طرف مجلسی ها این بود كه نرخ بنزین در سال ۱۳۹۸ افزایش نخواهد یافت.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب